Πιθάρο, Φρανθίσκο

(Pizarro, Τρουχίλιο, Εστρεμαδούρα 1475 περίπου – Λίμα 1541). Iσπανός κατακτητής του Περού Γιος αξιωματικού στην υπηρεσία του Φερνάντεθ ντε Κόρδοβα, πέρασε σκληρά παιδικά και εφηβικά χρόνια, κάνοντας τις πιο ταπεινές εργασίες. Τίποτα άλλο δεν είναι γνωστό για τη ζωή του μέχρι το 1508, έτος κατά το οποίο ξεκίνησε για το Νέο Κόσμο· το επόμενο έτος βρισκόταν στο Σαν Ντομίνγκο, όπου συμμετείχε σε διάφορες εκστρατείες χωρίς μεγάλη επιτυχία. Αφού εγκαταστάθηκε στον Παναμά και αγόρασε ένα αγρόκτημα, έγινε σύντομα από τις πιο εξέχουσες προσωπικότητες της αποικίας. Αλλά το 1522, γοητευμένος από τις διηγήσεις του Πασκουάλ ντε Ανταγκόγια, ο οποίος μόλις είχε επιστρέψει από ένα ταξίδι κατά μήκος των ακτών της Νότιας Αμερικής, άρχισε να σκέπτεται σοβαρά μια εκστρατεία στη μυθική και πλουσιότατη σε χρυσό και θησαυρούς χώρα, που την ονόμαζαν Πιρού ή Περού. Αφού συμφώνησε με τον Ντιέγκο ντε Αλμάγκρο και ύστερα από επίπονες διαπραγματεύσεις με τον κυβερνήτη του Παναμά, εξόπλισε το 1524 δύο πλοία και ξεκίνησε για την πρώτη εκστρατεία, που πολύ σύντομα κατάληξε σε αποτυχία λόγω της πείνας και της εχθρότητας των ιθαγενών. Οι πληροφορίες όμως που συγκέντρωσε εκεί επιβεβαίωσαν τη διήγηση του Ανταγκόγια και ο Π., ξαναγυρίζοντας στον Παναμά, αφιερώθηκε με καινούργιες δυνάμεις στη προετοιμασία της δεύτερης εκστρατείας. Ξεκίνησε το 1526 με τον Αλμάγκρο και με έναν ικανό κυβερνήτη τον Μπαρτολομέο Ρουίθ, και έφτασε στο λιμάνι Τακάμες, αλλά οι άντρες που τον ακολουθούσαν στασίασαν και επέστρεψαν στον Παναμά. Ο Π. έμεινε τότε με ελάχιστους πιστούς οπαδούς, συνέχισε όμως με τόλμη το ταξίδι, φτάνοντας σε διάφορα μέρη, όπου οι ιθαγενείς τού έκαναν καλή υποδοχή και του πρόσφεραν χρυσό, κοσμήματα και μπαχαρικά. Βέβαιοι ότι είχαν ανακαλύψει μια χώρα με μυθικό πλούτο, ο Π. και οι σύντροφοί του συνεννοήθηκαν να ζητήσουν απευθείας από το στέμμα την εξουσιοδότηση να κυβερνήσουν τις περιοχές αυτές. Για να πετύχει το σκοπό του ο Π. πήγε στη Μαδρίτη, όπου έλαβε τον τίτλο του γενικού διοικητή της μελλοντικής νέας επαρχίας, που ονομάστηκε Νέα Καστίλλη, καθώς και άντρες και μέσα· πήρε τέλος μαζί του και τους τέσσερις αδελφούς του. Αφού διευθετήθηκε μια σοβαρή διαφωνία με τον Αλμάγκρο, το τρίτο εκστρατευτικό σώμαξεκίνησε το 1531· αφού έφτασε στον κόλπο Σαν Ματέο, ο Π. προχώρησε πεζός με ένα μέρος των ανδρών του, ενώ τα πλοία του τον ακολουθούσαν παραπλέοντας τις ακτές. Μαθαίνοντας ότι ο ηγεμόνας του Κούσκο, Αταουάλπα, είχε νικήσει ύστερα από σκληρό πόλεμο, τον ηγεμόνα του Κίτο, ο Π. σκέφτηκε να επωφεληθεί από την κόπωση των ιθαγενών και, με 168 άνδρες, διευθύνθηκε προς την Καχαμάρκα, όπου είχε στρατοπεδεύσει ο νικητής βασιλιάς. Τον Οκτώβριο του 1532 ο Π. παρουσιάστηκε μπροστά στην πόλη: εκεί τον υποδέχτηκε εγκάρδια ο Αταουάλπα, αλλά ο Π. με ένα τέχνασμα τον αιχμαλώτισε ζητώντας μεγάλη ποσότητα χρυσού και πολύτιμων λίθων για να τον απελευθερώσει. Αφού, όμως, πήρε ό,τι ζήτησε σκότωσε το βασιλιά (1533): οι Ίνκας τότε εξεγέρθηκαν, αλλά αυτό ακριβώς περίμενε και ο Π. για να επιβάλει γενική σφαγή· από τη στιγμή εκείνη έγινε κύριος της απέραντης αυτοκρατορίας. Όρισε πρωτεύουσα μια καινούργια πόλη, τη Θιουδάδ δε λος Ρέγιες (Πόλη των βασιλιάδων, η οποία αργότερα ονομάστηκε Λίμα) και άρχισε να οργανώνει τις κατακτηθείσες περιοχές, ενώ οι διάφοροι τοποτηρητές του λεηλατούσαν και κατάστρεφαν ό,τι συναντούσαν. Στο μεταξύ, ο Αλμάγκρο, στον οποίο ο Ισπανός βασιλιάς είχε υποσχεθεί τη διοίκηση των περιοχών στα Ν του Περού, ανάλαβε μια εκστρατεία στη Βολιβία και στη Χιλή. Αλλά ο ανταγωνισμός του με τον Π., που δεν είχε παύσει ποτέ, έφερε και τους δύο στην καταστροφή: η κατοχή της πόλης Κούσκο υπήρξε η πρόφαση που τους οδήγησε σε ανοιχτό αγώνα. Ο Αλμάγκρο συνελήφθη με δόλο, και θανατώθηκε το 1538, αλλά τρία χρόνια αργότερα, ο ίδιος ο Π. έπεφτε θύμα μιας συνωμοσίας, οργανωμένης από το γιο του Αλμάγκρο. Φρανθίσκο Πιθάρο. Με τόλμη, λεηλασίες και σφαγές, έφερε σε πέρας, την κατάκτηση της περουβιανής αυτοκρατορίας (Γενικά Αρχεία των Δυτικών Ινδιών, Σεβίλλη).